BHP przy koronawirusie

Prawa pracownika a obowiązki pracodawcy

Czy czujesz się bezpieczny w swoim zakładzie pracy w związku z występowaniem zagrożenia epidemicznego? Czy zostałeś poinformowany o stopniu zagrożenia w Twoim miejscu pracy? Czy jako pracodawca przewidujesz, że nie jesteś w stanie wypełnić swoich dotychczasowych obowiązków? Podpowiadamy jakie obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy ma pracodawca oraz jakie prawa przysługują pracownikom.

Kodeks pracy w art. 207 stanowi, iż obowiązkiem pracodawcy jest ochrona zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W szczególności pracodawca jest obowiązany reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy. Co ważne, pracodawca musi także, zgodnie z przepisem punktu 6 § 2 w art. 207 K.p. zapewnić wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy. Warto zauważyć, że na podstawie art. 11 ust. 2 tzw. specustawy dotyczącej przeciwdziałaniu COVID-19, właściwym organem nadzoru może być także Prezes Rady Ministrów.

Dotychczas orzecznictwo, powyższe obowiązki pracodawcy, charakteryzowało jako bezwarunkowe i bezwzględne, stwierdzając m. in., że aspekt finansowy w ogóle nie może być brany pod uwagę przy zapewnieniu odpowiednich warunków związanych z BHP, ponieważ te pracodawca musi zapewnić niezależnie od jego kondycji finansowej (por. wyrok WSA w Olsztynie, II SA/OI 239/08). 

Takie stanowisko odnosiło się jednak do jednostkowej sytuacji finansowej konkretnego zakładu pracy, biorąc pod uwagę stabilny stan gospodarki państwa. Dzisiejsze działania organów państwowych podejmowane w związku z przeciwdziałaniem rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 jednoznacznie wpływają na rozwój gospodarczy całego kraju. Dochodzą głosy, że szczególnie niektóre branże, takie jak turystyczna, logistyczna, przewozowa, odnotowują miliardowe straty, a Rząd pracuje nad wprowadzeniem ulg dla przedsiębiorców w postaci odroczenia czy nawet zawieszenia płatności składek i podatków w związku z negatywnymi  konsekwencjami wynikającymi z obecną epidemią. A negatywne konsekwencje, zwłaszcza finansowe, mogą dotknąć pracodawcę właśnie poprzez wspomnianą powyżej specustawę. Przepis art. 11 ust. 4 stanowi bowiem, iż w przypadku gdy Prezes Rady Ministrów nałoży obowiązek na danego przedsiębiorcę lub wyda mu wiążące polecenia, to prace związane z prowadzeniem przygotowań do realizacji tych zadań mające charakter planistyczny, są finansowane ze środków własnych przedsiębiorcy, co może przyczynić się do znacznego pogorszenia się jego kondycji finansowej. Dzisiaj jednak, nie wiedząc jakie straty gospodarcze przyniesie w najbliższym czasie koronawirus, należy rozważnie oceniać możliwości pracodawcy.

Niezależnie od aspektu finansowego, pracodawca ma także obowiązek informować pracowników o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy, w tym o zasadach postępowania w przypadku innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników oraz działaniach ochronnych i zapobiegawczych tym zagrożeniom. Jako pracownik masz zatem pełne prawo dowiedzieć się jak postępować w swojej pracy i jakie działania podjął pracodawca. Pamiętać jednak należy, że w kwestii bezpieczeństwa i higieny pracy pracownik ma obowiązek współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków. Zatem, jeśli pracodawca przydzieli Ci środki ochrony zbiorowej lub indywidualnej w postaci specjalnego ubioru, obuwia, czy rękawiczek jednorazowych, masz obowiązek je stosować. Nie trudno wyobrazić sobie także sytuację, w której pracodawca, w związku z deficytem pewnych towarów na rynku, poprosi Cię o używanie, w miarę możliwości, swoich środków ochrony. W takim przypadku, powinieneś także zastosować się do prośby pracodawcy.

Coraz częściej podnosi się, że prawem pracownika jest także powstrzymanie się od wykonywania pracy w warunkach nieodpowiadających przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika (informując o tym przełożonego). Oceniając jednak sytuację w kontekście zagrożenia epidemicznego, należy dokonać analizy obecnej sytuacji w oparciu o aktualne wytyczne Ministra Zdrowia lub innych organów państwowych. Powstrzymanie się od pracy jest uzasadnione bowiem tylko w sytuacji bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia. Samo ogłoszenie na obszarze kraju zagrożenia epidemicznego, nie uprawnia do zaprzestania wykonywania pracy.

Przypomnieć także warto, iż nadal właściwym organem sprawującym nadzór nad przestrzeganiem zasad BHP w zakładach pracy jest Państwowa Inspekcja Pracy, a spory wynikające ze stosunku pracy rozstrzygają właściwe Sądy Pracy.